Overslaan en naar de inhoud gaan
persoon die wijst naar twee anderen

Van Dale: stig·ma (het; o; meervoud: stigma's, stigmata): iets dat afbreuk doet aan iemands reputatie; brandmerk (www.vandale.nl)

Wikipedia: Een stigma is een schandvlek of brandmerk dat aan een bepaald persoon, een groep personen of aan een zaak wordt gekoppeld. Een stigma kan ook een vooroordeel zijn dat leeft bij een bevolkingsgroep. 

Adriaensen, Hilleman & De Lepeleire (2012) komen tot het besluit dat volgende woorden geassocieerd worden met stigma: stempel, negatief label, extra kwetsbaarheid, vooroordelen, vooringenomenheid en identificatie van de patiënt met een ziekte. Het handelen naar dit label noemt men ‘stigmatisering’.

Soorten stigma

Stigma is een negatieve sociale stempel met een ingrijpende invloed op de manier waarop mensen zichzelf zien en door anderen worden gezien.  Het is een reeks van negatieve houdingen en overtuigingen die mensen ertoe aanzetten om iemand met een psychische kwetsbaarheid te vrezen, af te wijzen, te vermijden en te discrimineren.

We maken een onderscheid tussen:

  • Structureel stigma: stigma is (onbewust) verankerd in cultuur en wet- en regelgeving en beperkt de rechten van de gestigmatiseerde groepen.
  • Publiek stigma: opvattingen van de maatschappij over een sociale groep op basis van stereotypering.
  • Zelfstigma of geïnternaliseerd stigma: mensen met psychische kwetsbaarheid geloven het publiek stigma en beginnen het als een deel van hun identiteit te zien. Naarmate men het stigma internaliseert kan het nadelige gevolgen hebben op iemands zelfvertrouwen, relaties, tijdig hulp zoeken…
  • Associatief stigma: naasten van iemand met een psychische aandoening worden door de omgeving gemeden en/of worden als verantwoordelijk gezien. Ook hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg worden met associatief stigma geconfronteerd?

Wat zijn de gevolgen van stigma?

Stigma en stigmabeleving beïnvloeden de relatie tussen een persoon die lijdt aan een psychische aandoening en zijn omgeving. Zo kunnen stigmatiserende ervaringen een trauma teweeg brengen. In het huidige zorgbeleid dat gericht is op ambulante hulpverlening, welzijn en participatie, neemt de kans op negatieve gevolgen van stigma nog toe.

Wat is de betekenis van stigma in het leven van personen die hiermee te maken krijgen?

Dit zijn mogelijke gevolgen van stigma:

  • Chronische stress
  • Afname van het zelfvertrouwen
  • Demoralisering
  • Toename hopeloosheid
  • Verlies van vertrouwen in andere mensen
  • Het gevoel ‘er niet bij te horen’
  • Lagere levenskwaliteit
  • Verbergen van psychiatrische achtergrond
  • Minder geneigd tot hulp zoeken
  • Minder sociale steun
  • Geanticipeerde discriminatie: ‘ik verwacht gediscrimineerd te worden en waarom zou ik nog proberen dit te weerleggen?’

(Meta-analyse Livingston & Boyd (2010) Social Science & Medicine)

Verder lezen over de betekenis van stigma? Het handboek 'Destigmatisering bij psychische aandoeningen' is geschreven door onderzoekers en clinici Jaap van Weeghel, Marieke Pijnenborg, Job van’t Veer, Gerdie Kienhorst ie werken bij (ggz-)instellingen, kennisinstituten, universiteiten en hogescholen in Nederland en Vlaanderen.