De cijfers van overkoepelende mantelzorgorganisaties liegen er niet om: 1 op 5 jongeren tussen 12 en 18 jaar zijn jonge mantelzorger, tussen 18 en 25 jaar is dat zelfs 1 op 3.
De werkgroep Mentaal Welzijn van de Eerstelijnszone Voorkempen richtte daarom een subwerkgroep Jonge Mantelzorgers op. Daarbij vonden ze het essentieel om jonge mantelzorgers te betrekken en samen met hen aan de slag te gaan. Wat vinden zij belangrijk? Wat denken zij dat er in onze eerstelijnszone nodig is? Net hierin schuilt de kracht om een duurzaam pad op te gaan.
Met dit initiatief willen ze jonge mantelzorgers en andere geïnteresseerden bereiken uit de regio Voorkempen en onder meer lotgenotengroepen organiseren. Meer info krijg je via jmzvoorkempen [at] gmail.com of door Jonge Mantelzorgers Voorkempen te volgen op Instagram.
'Je leeft twee levens tegelijk'
'Je bent jong en je wilt wat'. Een luchtige, onschuldige uitspraak die het leven van een zorgeloze twintiger perfect definieert. Studeren, vrienden, een eerste job, reizen,…. Jong zijn en genieten. Voor onder andere Catalina (24), Lotte (27) en Yana (15) ziet de realiteit er heel anders uit. Ze zijn jonge mantelzorgers en dragen zorg voor iemand dichtbij. Catalina voor haar papa, Lotte voor haar vriendin en Yana voor haar broertje. Hun verhalen tonen niet alleen hoe zwaar dat kan zijn, maar ook hoeveel kracht en doorzettingsvermogen erachter schuilgaat.
'Mijn papa is 54 en heeft diabetes, rugklachten en verschillende andere gezondheidsproblemen. Daarnaast heeft hij in 2023 ook een herseninfarct gekregen. Sindsdien gaat zijn gezondheid nog sneller achteruit. Hij woont thuis, maar heeft bijna 24/7 zorg nodig. Broers of zussen heb ik niet, dus ik sta er alleen voor', vertelt Catalina.
Lotte's verhaal is vergelijkbaar. Zij neemt de zorg op voor haar partner, die chronisch ziek is omwille van een eetstoornis in het verleden. 'We leerden elkaar kennen tijdens een opname in een ziekenhuis, toen ik zelf ook een eetstoornis had. Intussen werk ik als ervaringsdeskundige bij Bethanië ggz en ligt mijn eetstoornis achter me. Bij mijn vriendin is er geen lichamelijk herstel meer mogelijk waardoor ze veel hulp nodig heeft. We wonen samen en veel taken komen daarom bij mij. Praktische zorg is één ding, maar mentale en emotionele zorg vind ik veel zwaarder', klinkt het.
De 15-jarige Yana is al mantelzorger sinds ze zes jaar is. 'Mijn broertje is bijna twee jaar jonger en ik zorg al bijna mijn hele leven voor hem', vertelt ze. Haar papa was veel afwezig door een drugsproblematiek en mama was steeds gaan werken. 'Ik was en ben nog altijd veel alleen thuis met mijn broer. Toen hij nog klein was, moest ik hem eten geven, op het toilet zetten, naar school brengen en ophalen,.... Op dat moment had ik zelf nog veel zorg nodig. Een groot deel van mijn kindertijd is verloren gegaan', klinkt het.
Onzichtbaar
Wat Catalina, Lotte en Yana delen, is dat hun situatie vaak onzichtbaar blijft. 'Zorgen voor mijn papa is intussen normaal geworden. Ik kan me geen ander leven inbeelden', zegt Catalina. 'Dat horen we bij veel jonge mantelzorgers. Hun situatie is zo alledaags geworden, dat ze vaak niet doorhebben dat ze effectief mantelzorger zijn. Veel gevallen blijven onder de radar', vult Lotte aan.
'De impact is groot. Je probeert je eigen leven te leiden, maar runt intussen twee huishoudens en zorgt voor twee mensen tegelijk. Ik woon bewust niet met mijn papa samen, want dan zou ik alle ruimte voor mezelf verliezen', aldus Catalina.
Begrip voor hun situatie is er niet altijd, klinkt het. En ze voelen ook frustratie, jaloersheid en onmacht tegenover leeftijdsgenoten. 'Ik zou ook eens graag zonder stress door het leven willen gaan. Niet altijd in angst leven dat ik telefoon ga krijgen dat er iets met mijn vader aan de hand is.'
'Ik krijg regelmatig de vraag wat een mantelzorger is. Mijn leeftijdsgenoten kennen de term vaak niet eens', weet Yana.
Trek aan de alarmbel
'Dat we via de werkgroep lotgenotencontact hebben, is daarom heel waardevol. Van iemand anders horen dat hij of zij het ook moeilijk heeft, geeft ons echt het gevoel dat we niet alleen zijn. Erkenning is zó belangrijk', zegt Lotte. Ze hopen dat de werkgroep daarin het verschil kan maken voor lotgenoten, maar ook meer kan sensibiliseren op bijvoorbeeld scholen. Zo hopen ze dat leerkrachten begrip kunnen tonen voor studenten die vaak geen tijd hebben voor huiswerk omdat ze een huishouden draaiende moeten houden.
'Het gevoel hebben dat je niet alleen bent, doet zo veel. Ik hoop dat jonge mantelzorgers de lotgenotengroep kunnen zien als een mogelijkheid, een plek waar ze naartoe kunnen als ze het nodig hebben, zonder verplichting.'
Een boodschap die ze lotgenoten willen meegeven, is vooral tijd voor zichzelf te nemen. 'Een eigen plek vinden naast het zorgen, je eigen leven niet volledig on hold zetten', klinkt het. 'Bij mij is dat naar de stal gaan, het gezelschap opzoeken van paarden', vertelt Lotte.
'En op tijd aan de alarmbel trekken', zegt Catalina. 'Ik had het geluk dat mijn huisarts echt naar mij luisterde en dat het OCMW mij kon helpen. Dat heeft mij gered uit een uitzichtloze situatie. Er zijn zo weinig instanties waar jonge mantelzorgers terecht kunnen, ook dat hoop ik met de werkgroep aan te kunnen pakken.'