Els Dietvorst
datum: 7 november 2015 tot 28 februari 2016
techniek: inkt op papier en ruimtelijk werk - met werk uit de Cera-collectie/ M-Museum Leuven
website: Bezoek de website van Els Dietvorst
Inleiding door curator Rob Bruyninckx bij opening tentoonstelling Els Dietvorst
Vanaf haar eerste beeldend werk in 1988 tot op heden, heeft het werk van Els Dietvorst een constante en aanzienlijke ontwikkeling doorgemaakt.
De rode draad echter is altijd aanwezig gebleven.
Haar werk wordt gekenmerkt door een groot maatschappelijk engagement.
Zowel in haar beeldend werk, teksten, als in haar filmprojecten analyseert ze op subtiele wijze de actualiteit.
Ik licht toe met enkele voorbeelden.
‘De terugkeer van de zwaluwen’ (1999) was een sociaal-artistiek mutimediaal project dat zes jaar duurde.
Zonder een artistiek concept in gedachte, nam de kunstenares de Brusselse Anneessenswijk, niet zo ver van Anderlecht waar ze toen woonde, als uitgangspunt voor een onderzoek. De bewoners , de migratiestroom en de historische achtergrond, kwamen het eerst aan bod. Deze analyse bracht later 33 bewoners naar voor, de zogenaamde ‘zwaluwen’ met hun verschillende culturen en sociale achtergrond, om verder aan het project mee te werken.
De verhalen en dromen van deze amateur-acteurs, vormden het vertrekpunt van het project.
Dit resulteerde na zes jaar in diverse kortfilms en fotomontages en uiteindelijk in een langspeelfilm waarin deze bewoners zelf de protagonisten waren.
Op te merken was wel het feit dat de kunstenares het ‘sociaalartistieke’ in haar film ruim oversteeg, juist door beroep te doen op deze mensen uit deze kansarme wijk in het zuiden van de hoofdstad.
Alle realisaties hieromtrent kregen hierdoor een reële poëtische dimensie.
De terugkeer van de zwaluwen werd afgesloten met een multimediale tentoonstelling in het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel.
Els Dietvorst boetseert als het ware met maatschappelijke situaties, maar is evenzeer vertrouwd met vergankelijke materie uit de natuur: takken, hout, leem.
Het werk van de kunstenares heeft trouwens altijd een sterke verbondenheid gehad met de natuur en is onbetwistbaar een zeer belangrijk element in haar oeuvre.
Zo maakte ze in het begin reeds monumentale semifiguratieve beelden in leem.
Sculpturen die ze als het ware lukraak installeerde in de publieke ruimte om voorbijgangers te prikkelen tot interactie.
Later ontstaan bij regelmaat grote sculpturen zoals de ‘skull’s’ als een krachtige reactie op oorlogssituaties ergens in de wereld, waarvan de beelden haast dagelijks op ons netvlies worden geprojecteerd door de media.
Als voorbeeld denk ik aan Skull 3 Guantanamo op het dak van het MUHKA in 2009.
Bij het aanschouwen van dit werk is de oorlog geen ver van mijn bedshow meer. Je kan er letterlijk niet meer omheen. De lege oogkassen kijken je aan en priemen door je heen.
Na een tijdje bouwden twee duiven een nest in de houten kooi waarin het beeld was opgebouwd en broeden er hun eieren uit. Van contrast gesproken.
(Anderzijds kinderen en dieren hebben nooit problemen in het omarmen van kunst).
Nog even meegeven dat de kunstenares in de voorbije maand een 7 meter hoge skull in hout en leem maakte op de bieënale van Moskou.
Zonder twijfel kunnen we stellen dat dit indrukwekkend werk op het juiste moment én op de juiste plaatst tot stand kwam.
In deze tentoonstelling hebben we uit de verzameling van Cera de sculptuur ‘De denker en het ei’ opgenomen. Het is gemaakt uit hout, kippegaas, jute en leem.
Het refereert naar het gedachtengoed van Friedrich Wilhelm Raiffeisen, ideeëngoed waar ook Cera haar oorsprong vond.
Door zijn geloof in zelfhulp en samenwerking, bond Raiffaisen op het einde van de 19de eeuw de strijd aan tegen armoede op het platteland.
Geen toeval dus dat de kunstenares in deze figuur inspiratie vond.
Zes kleine stenen omringen de denker.
Ze bestaan uit diverse natuurlijke materialen zoals populieren- en wilgenhout, klei uit Londen, leem uit Ierland en Roeselare, en een grote steen uit Bokrijk.
Hun aanwezigheid is symbolisch en ze werden tussen 1997 en 2000 aan het werk toegevoegd.
Sinds 2010 leeft Els Dietvorst met haar gezin in op een schapenboerderij in Duncormick, een klein dorpje aan de zuidoostkust van Ierland.
Haast als een soort tegenpool van het leven in een grootstad, zoekt ze hier dicht bij de natuur te leven in evenwicht met de seizoenen, de dieren, het land, de mensen.
De zorg voor haar familie en de meer dan honderd schapen, is een harde realiteit.
Dat weerspiegelt zich in haar teken- en filmwerk.
De invloed van landschap en omgeving is fundamenteel herkenbaar, maar tegelijkertijd herkennen we ook opnieuw haar fascinatie voor outsiders en mensen in de marge. Fictie en autobiografische elementen verweven zich tot een lyrisch verhaal dat de toeschouwers meesleept in een wereld van schoonheid en verval.
De webdocumentaire ‘The Black Lamb’ strekt tot voorbeeld. We herkennen impressies vastgelegd rondom de nieuwe wereld van de kunstenares en die van lokale figuren.
Voor het oog van de camera van Dietvorst ruimt de banaliteit van het dagdagelijkse plaats voor magie.
Ook de pentekeningen in gitzwarte Chinese inkt of bruine bister, getypeerd door een directe ietwat weerbarstige lijnvoering, tonen mensen, dieren, planten of dingen uit haar omgeving in elementaire verhoudingen.
Deze schetsen kunnen we beschouwen als het meest persoonlijke uitdrukkingsmiddel van de kunstenares, een soort snelle notities.
Maar terzelfdertijd geven ze ook op een eigengereide manier een inkijk in het creatieve denkproces van de kunstenares die haast op een surealistische wijze haar ideeën en haar wereldbeeld tracht neer te zetten.
Zo zien we in recente tekeningen vooral dieren, zowel met menselijke trekken, als opgezet, of figuren met menselijk karakter, maar waarvan de ledematen in wortels overgaan om als het ware de omgeving af te tasten.
De behandelde thema’s blijven terugkeren met het accent op de fragiliteit van de mens, het bestaan, het lot, het leven en de vergankelijkheid.
Thema’s die naadloos aansluiten bij het psychotherapeutisch proces in een omgeving als elim.